Ahmet Hamdi Tanpınar: Türk edebiyatının önemli isimlerinden olan Tanpınar, “Beş Şehir” gibi deneme kitaplarıyla da tanınır.

Deneme araştırmaları yaparken muhasebe ifadesi ile karşılaşınca şaşırılmamalıdır. Çünkü bir dönem denemenin ismi muhasebe olarak geçmekteydi. Bu ifadenin bir iç hesaplaşma gibi düşünülmesinden kaynaklı olarak bu söyleme yer verildiği düşünülebilir.

Bu ülke Kırk Ambar, Cemil Meriç'in günlerin götürdüğü ve günlerin getirdiği birbiriyle çAlright karışıyor.

Oysa ki insan sevincini büyülterek anlatmalı, üzüntülerini kısaltarak. Kendine yok yere açındıran, gerçekten dertli olunca acmmamayı hak eder. Durmadan vahlanan kimse vahlanılmaz olur. Kendini canlı iken ölü göstereni ölü iken canlı görebilir herkes. Öylelerini gördüm ki, eş dost kendilerini gürbüz, keyifli görecek diye ödleri kopar, iyileşmiş sanılmamak için gülmelerini tutarlardı. Sağlık, kimseyi açındırmadığı için, nefret ettikleri bir şey olurdu. İşin tuhafı, bu gördüğüm kimseler kadın da değildi.

Tarihimizde ilk defa gerçekten halka yönelmiş, köylüsüyle elele kurtuluşunun, mutluluğunun destanını yazmış bir devlet adamımızın dünyaya seslenişiydi bu.

Özetle, deneme kişisel bir bakış açısını yansıtırken, makale daha somut ve bilgiye dayalı bir konuyu ele alır.

Deneme dilinde çeşitli bilim, felsefe ve sanat dallarına ait terimlere yer vermekten ziyade, halk çoğunluğunun ortak günlük konuşma dilinin düşünce diline dönüştürülmesi çabası hâkimdir. Denemede bilimsel yazılardaki kuruluk ve şematiklik bulunmaz.

Öznel bir anlatım tarzı: Denemeler, yazarın kişisel düşüncelerine dayandığı için öznel bir anlatım tarzına sahiptir. Yazar, kendisini ifade etmek için kendi dilini, üslubunu ve söyleyişini kullanır.

Deneme ve eleştiri de birbirleri ile sıkça karıştırılan yazı türleridir. Deneme yazılarında, yazarın amacı bir konu hakkında kendi düşünce ve fikirlerini ortaya koymakken, eleştiri yazılarında yazar, başkaları ya da başkalarının eserleri hakkında ki düşüncelerini ortaya koymaktadır. Denemede herhangi bir konu sınırlaması yoktur fakat eleştiri türü yalnızca bir eser ya da bir yazar hakkında yazılabilmektedir.

Atatürk Türk ulusunun mutluluğunu kendi mutluluğundan ayırmıyordu. O da, her insan gibi mutlu olmak istiyordu elbet. Ama bir başkumandan, bir devlet şefi olarak, tek başına mutlu olamayacağını biliyordu. Oysa, tarih bize saraylarına kapanıp halkının köylüsünün dışında mutlu olmaya çalışan wonderful devlet şefi örneği veriyordu. Atatürk, halkıyla köylüsüyle birlikte mutlu olmak istiyordu.

Fakat denemeleri diğer yazılardan ayıran özellikle anlamak düşünüldüğü kadar kolay değildir. Bu nedenle; deneme nedir, deneme yazılarının özellikleri nelerdir, nasıl deneme yazılır gibi soruların cevaplarını derledik.

Bir Atatürk gösterdi halkına, köylüsüne hayatı sevinç ve istekle karşılamanın, insan gibi yaşamının yolunu.

Türk edebiyatında deneme türünde pek çok ürün verilmiştir. Bu tür içine koyabileceğimiz ürünler, genellikle değişik zamanlarda çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanmış yazıların bir araya getirilip kitaplaşmış şekilleridir. Bu eserlerde yer alan yazıların bir kısmı, inceleme, eleştiri yazısı olarak da görülebilir.

Bu makalemize denemeler konusuna değinmeye çalıştık. Deneme ne demek, deneme yazısı nedir ve deneme yazısı nasıl yazılır soruların cevabını bulmaya çalıştık.